VACCINE COVID-19 (CORONA):HIỆU QUẢ THẾ NÀO?

Để phòng tránh những mất mát khủng khiếp do Covid-19, thứ vũ khí duy nhất để chống lại là vắc xin. Khi nào Việt Nam có vaccine Covid-19 (Vaccine Corona virus)? Hiệu quả phòng bệnh ra sao? Giá vaccine Covid-19 như thế nào? Lịch tiêm vaccine covid gồm mấy mũi?… đang là những câu chuyện được hàng triệu người quan tâm.

Vaccine Covid-19 là gì?

Vaccine Covid-19 là chủng loại vắc xin phòng viêm đường hô hấp cấp, giúp ngăn ngừa vi rút Corona. Hiện nay, đã có rất nhiều đơn vị công bố sản xuất vacxin ngừa Corona virus thành công và cho hiệu quả khá tích cực.

Cuối tháng 2/2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) bày tỏ lo ngại về một loại vaccine phòng viêm đường hô hấp cấp do virus Sars-Cov-2 có thể sản xuất thành công trong vòng 18 tháng. Nhưng chỉ 8 tháng sau đó, đã có hơn 320 ứng viên tham gia vào cuộc đua nghiên cứu và thử nghiệm vaccine Covid-19 trên toàn cầu, đưa Covid-19 trở thành loại vắc xin có tốc độ nghiên cứu nhanh nhất trong lịch sử. (1)

Tháng 11/2020, 56 ứng cử viên vắc xin đang trong quá trình nghiên cứu lâm sàng, trong đó, ứng viên của AstraZeneca là một trong những loại vắc xin phòng bệnh Covid-19 vươn lên top dẫn đầu cuộc đua khi nhà sản xuất công bố kết quả khả quan từ các phân tích của thử nghiệm lâm sàng vắc xin pha III, đồng thời đưa ra hy vọng tươi sáng hứa hẹn đã sẵn sàng cung cấp 3 tỷ liều vắc xin cho người dân trên toàn cầu.

Việc tìm kiếm một loại vắc xin an toàn và hiệu quả đề phòng ngừa nguy cơ nhiễm Covid-19 đang là vấn đề quan tâm hàng đầu hiện nay. Hiểu được tầm quan trọng của vaccine Covid-19 đối với sức khỏe cộng đồng, Hệ thống tiêm chủng VNVC đã liên tục nỗ lực tiếp cận với nhiều hãng vắc xin danh tiếng trên thế giới nhằm thực hiện hóa giấc mơ mang vaccine Covid về Việt Nam, và giấc mơ đã thành hiện thực.

Lần đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam, Hệ thống trung tâm tiêm chủng trẻ em và người lớn VNVC chính thức đưa vắc xin phòng Covid-19 của AstraZeneca về Việt Nam. Vắc xin do Đại học Oxford và Tập đoàn dược phẩm hàng đầu Thế giới (Vương quốc Anh) sản xuất.

Đây là loại vắc xin có nhiều ưu điểm, tính sinh miễn dịch cao, an toàn, giá thành hợp lý, được chứng minh hiệu quả vượt ngoài mong đợi của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỳ vọng sẽ chặn đứng dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Sars-Cov-2 tại Việt Nam và góp phần dập tắt đại dịch Covid-19 trên toàn cầu.

Cơ chế sinh miễn dịch của vaccine Covid-19

1. Miễn dịch thụ động

Miễn dịch thụ động chống Covid-19 có thể đạt được nhờ huyết thanh từ bệnh nhân đã hồi phục sau khi nhiễm virus Sars-Cov-2, huyết thanh này chứa lượng lớn kháng thể miễn dịch, từ Globulin siêu miễn dịch – chẳng hạn như globulin miễn dịch với cytomegalovirus (CMVIG) được thu thập từ nhiều người hiến khác nhau hoặc với kháng thể trung hòa đơn dòng.

2. Miễn dịch chủ động

Hiện nay, có đến hơn 100 loại vắc xin Covid-19 đang ở các giai đoạn phát triển tiền lâm sàng. Các loại vắc xin tác động theo những cơ chế khác nhau để tạo ra miễn dịch, nhưng với tất cả các loại vắc xin Covid-19 đều có cơ chế chung là ngoài việc tạo ra kháng thể chống lại virus, vắc xin còn có thể tạo ra tế bào lympho T và lympho B ghi nhớ để chiến đấu với tác nhân gây bệnh, chống lại chúng nếu bị tấn công trong tương lai.

Cho đến hiện tại, các chuyên gia vẫn đang tìm hiểu xem thời gian mà các tế bào ghi nhớ này bảo vệ cơ thể khỏi virus Sars-Cov-2 là bao lâu.

Đối với COVID-19 Vaccine AstraZeneca, cơ thể phát triển khả năng miễn dịch, phòng tác nhân gây bệnh virus SARS-CoV-2. Những loại vắc xin khác nhau sẽ có những tác động khác nhau để cơ thể đáp ứng miễn dịch, tuy nhiên có một điểm chung trong cách thức hoạt động của vắc xin là ngoài việc tạo ra kháng thể chống lại virus, vắc xin còn có thể tạo ra tế bào miễn dịch, gọi là tế bào lympho T, lympho B ghi nhớ để chống lại “kẻ xâm lược” – virus trong tương lai.

Vắc xin phòng COVID-19 của AstraZeneca được sản xuất theo theo cơ chế vector, tức là vắc xin sử dụng virus adeno mất khả năng sao chép của tinh tinh, dựa trên phiên bản suy yếu của virus adeno (virus cúm gây bệnh ở tinh tinh), có chứa vật chất di truyền là protein gai bề mặt của virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19 có tên là Spike hoặc S. Protein. Mặt khác, Spike là thành phần tiên phong mở đường tiến công cho virus SARS-CoV-2 xâm nhập cơ thể con người và cũng là mục tiêu tấn công của hệ miễn dịch khi virus SARS-CoV-2 xâm nhập.

Sau khi tiêm vắc xin, protein gai bề mặt được sản xuất, hệ thống miễn dịch tiếp tục tạo ra các tế bào ghi nhớ. Những tế bào này sẽ phát hiện ra virus SARS-CoV-2 nếu loại virus này tấn công cơ thể trong tương lai, bằng cách nhận ra protein tăng đột biến trên bề mặt của virus. Nếu các tế bào miễn dịch đi qua virus SARS-CoV-2 trong cơ thể, chúng sẽ sản xuất ra nhiều kháng thể và tế bào T rất nhanh, điều này ngăn chặn virus lây lan và làm giảm biến chứng, nguy hiểm do bệnh COVID-19 gây ra.

Một trong những đặc điểm độc đáo của cuộc chạy đua sản xuất vacxin corona là sự khác biệt giữa các ứng viên vắc xin và công nghệ sản xuất vắc xin. Theo đó, các loại vaccine Covid-19 hiện tại đang được sản xuất theo 3 cơ chế:

• Vắc xin mRNA: Vaccine đưa phân tử RNA được tổng hợp vào tế bào của cơ thể. Khi đã vào trong tế bào, mRNA tổng hợp của vaccine hoạt động như một mRNA tự nhiên, khởi động tổng hợp protein mới (bình thường protein này do virus tổng hợp). Đến lượt protein mới này kích hoạt đáp ứng miễn dịch của cơ thể (adaptive immune response) chống lại protein của virus. Như vậy cơ thể được nhận vaccine, vừa tạo kháng nguyên (protein của virus), vừa tạo đáp ứng miễn dịch chống lại protein này (kháng thể + đáp ứng tế bào).
• Vắc xin protein: Vắc xin này bao gồm các mảnh protein tinh khiết của virus Sars-Cov-2. Sau khi tiêm vắc xin vào cơ thể, hệ miễn dịch ghi nhận rằng protein này là “kẻ xâm nhập” và phản ứng miễn dịch tạo ra kháng thể. Đồng thời, vắc xin giúp tế bào ghi nhớ nhận diện tác nhân gây bệnh, tiến hành tiêu diệt chúng nếu bị tấn công trong tương lai.
• Vắc xin vector: Các loại vắc xin dựa trên vi rút vector khác với hầu hết các loại vắc xin thông thường ở chỗ chúng không thực sự chứa kháng nguyên, mà sử dụng chính tế bào của cơ thể để sản xuất chúng. Vắc xin được sản xuất bằng cách sử dụng một loại virus đã được biến đổi (vector) để vận chuyển mã di truyền cho kháng nguyên. Đối với vắc xin phòng virus Sars-Cov-2, mã di truyền là các protein gai trên bề mặt của virus. Khi vắc xin tiêm vào trong cơ thể, nó sẽ kích thích cơ thể tạo ra một lượng lớn kháng nguyên. Những kháng nguyên này sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch. Vắc-xin bắt chước những gì xảy ra trong quá trình lây nhiễm tự nhiên với một số mầm bệnh – đặc biệt là vi rút. Điều này có lợi thế là kích hoạt phản ứng miễn dịch tế bào mạnh mẽ của tế bào T cũng như sản xuất kháng thể của tế bào B.

Vắc xin phòng Covid-19 của AstraZeneca được Hệ thống tiêm chủng VNVC đưa về Việt Nam là vắc xin vector. Công nghệ vector virus của AstraZeneca là công nghệ mới, đa năng, cho hiệu suất cao, không phụ thuộc vào việc nuôi cấy toàn thể tác nhân gây bệnh, công nghệ này cũng được đánh giá phù hợp để sản xuất các vắc xin đối phó với các đại dịch toàn cầu.

1. Các loại vắc xin phòng Covid-19 đang nghiên cứu và sản xuất tại Việt Nam

Trong cuộc “chạy đua với thời gian” để nghiên cứu, thử nghiệm, sản xuất vắc xin Covid-19, Việt Nam đã ngay lập tức bắt tay vào nghiên cứu, sản xuất vắc xin này. Có 4 đơn vị được chỉ định nghiên cứu, trong đó có đến 3 đơn vị có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu, sản xuất vắc xin tại Việt Nam.

Theo đó, dự kiến sẽ có 4 loại vắc xin phòng Covid-19 do Việt Nam sản xuất là:

2. Các loại vắc xin phòng Covid-19 khác đang nghiên cứu và sản xuất trên thế giới

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đe dọa sức khỏe và tính mạng của hàng triệu người dân toàn thế giới, các nhà khoa học đang nỗ lực chạy đua với thời gian, để có thể sớm ra đời loại vắc xin an toàn và hiệu quả, ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh Covid-19.

Đến nay, đã hơn một năm kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát tại Trung Quốc, các loại vắc xin phòng Covid-19 đầy hứa hẹn đang bước vào những giai đoạn nước rút trước khi được chính thức tung ra thị trường. Theo đó, những ứng cử viên vắc xin phòng Covid-19 sáng giá nhất đang được nghiên cứu và sản xuất trên thế giới hiện nay là:

Công dụng của vắc xin phòng vi rút Sars-Cov-2

Lây lan nhanh và tỷ lệ tử vong cao là sự kết hợp đặc biệt nguy hiểm của virus Sars-Cov-2. Từ khi Covid-19 xuất hiện, hệ thống y tế hiện đại khắp toàn cầu đã rơi vào tình trạng quá tải, hàng triệu bác sĩ, nhân viên y tế bị mắc bệnh phải phát tín hiệu cầu cứu đến chính phủ. Ngay trong thời điểm khẩn cấp y tế công cộng quốc tế, việc thúc đẩy sản xuất vắc xin và chia sẻ vắc xin là vấn đề cực kỳ quan trọng được WHO lan tỏa nhằm chấm dứt đại dịch trên toàn cầu.

Cuộc đua sản xuất vaccine Covid-19 hiện đang bước vào giai đoạn bứt phá với hy vọng sớm chấm dứt đại dịch. Chính phủ các nước và tập đoàn dược phẩm lớn trên thế giới đang dốc sức trên chặng nước rút này. Nhiều hãng đã ghi nhận những thành công bước đầu, bên cạnh một số thử nghiệm lâm sàng vẫn còn đang được tiếp tục.

Tại Việt Nam, sự xuất hiện của vacxin corona như một sự kiện lớn mang đến niềm vui chung cho hàng triệu người dân. Có vắc xin, hiệu quả miễn dịch trong cộng đồng được nâng cao, cuộc chiến Covid-19 sẽ chấm dứt, người dân được bảo vệ khỏi Covid-19, tái thiết lập cuộc sống bình thường, an toàn và khỏe mạnh.

Vắc xin là vũ khí giảm số ca tử vong và mắc Covid-19 nghiêm trọng, duy trì hoạt động chức năng của xã hội, giảm gánh nặng bệnh tật, giảm áp lực kinh tế, gia tăng cơ hội để người dân được hưởng sức khỏe thể chất và tinh thần toàn

Các câu hỏi liên quan về vắc xin phòng Covid-19

1. Có nên tiêm vaccine Covid-19 không?

CHẮC CHẮN CÓ. Hơn một nửa dân số trên thế giới phải sống trong giãn cách xã hội do Covid-19 là một điều chưa từng có trong tiền lệ. Covid-19 đã và đang gây ra cái chết cho hơn 2 triệu người, đe dọa sức khỏe, cuộc sống, hạnh phúc của hàng tỷ người.

Trong bối cảnh các nước đang khẩn thiết yêu cầu quyền tiếp cận công bằng đối với vắc xin Covid-19, thì Hệ thống tiêm chủng VNVC đã mang được một trong những loại vắc xin tốt nhất về Việt Nam với mục tiêu giúp người dân Việt Nam có cơ hội được tiêm vắc xin sớm nhất. Hành trình đưa thành công vaccine Covid-19 mới nhất về Việt Nam là kết quả mang tính “cột mốc”, giúp người Việt Nam có quyền được tiếp cận và tiêm vacxin Covid cùng thời điểm với nhiều cường quốc khác trên toàn cầu.

Xem thêm: 101 câu hỏi quan trọng khi mẹ bầu khi tiêm vắc xin Covid-19

2. Loại vaccine Covid nào hiệu quả và được công nhận?

Đến nay, thế giới có 4 đơn vị phát triển vaccine Covid-19 đã thông báo kết quả hoàn chỉnh hoặc sơ bộ nghiên cứu lâm sàng. Trong đó, vacxin Covid-19 của AstraZeneca và Đại học Oxford có hiệu quả vượt mức mong đợi của WHO với tác dụng từ 62-90% tùy liều lượng.

Vắc xin phòng Covid-19 của AstraZeneca được thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn để xác định tính an toàn và hiệu quả. Các kết quả cho thấy, vắc xin phòng Covid-19 của AstraZeneca không ghi nhận bất kỳ trường hợp phản ứng nghiêm trọng nào sau khi được tiêm liều vắc xin thứ 2.

3. Đã nhiễm virus Corona tiêm phòng có tác dụng không?

Căn cứ vào nghiên cứu lâm sàng, vắc xin phòng virus Corona sẽ được chỉ định cho từng nhóm đối tượng thử nghiệm khác nhau. Tại Việt Nam, COVID-19 vaccine AstraZeneca không được chỉ định để tiêm cho người đã từng nhiễm virus SARS-COV-2.

Xem thêm: Tình hình tiêm vắc xin Covid-19 tại Việt Nam và thế giới

4. Tiêm vacxin xong có bị nhiễm Covid lại không? (Tiêm trong bao lâu để có kháng thể và phát huy hiệu quả)

CÓ. Không phải tất cả mọi người đều đáp ứng với việc chủng ngừa giống như nhau. Với hầu hết các vắc xin, tỷ lệ bảo vệ không bao giờ là tuyệt đối 100%, vaccine Covid-19 cũng tương tự. Điều này gây ra do nhiều nguyên nhân:

1. Do tiêm vắc xin không đúng lịch, tiêm không đủ mũi;
2. Do hệ thống miễn dịch không đáp ứng tốt trong việc tạo kháng thể;
3. Do người bệnh đã phơi nhiễm với tác nhân gây bệnh khi vừa mới tiêm vắc xin, hệ miễn dịch chưa kịp tạo ra kháng thể;
4. Do các tác nhân khác.

Để vắc xin phát huy tối đa hiệu quả bảo vệ, phòng ngừa khỏi virus Sars-Cov-2, cần phải tiêm vắc xin đúng lịch, đủ mũi theo chỉ định của bác sĩ.

5. Đã có vắc xin Covid-19 chưa?

Rồi. Cuộc đua chế tạo vắc xin Covid-19 đang nóng hơn bao giờ hết với sự tham gia của các tổ chức và chính phủ giàu nhất hành tinh. Để sớm chấm dứt đại dịch, các chính phủ, quỹ đầu tư, quỹ từ thiện, công ty dược phẩm… đang đổ hàng tỷ đô la vào các dự án nghiên cứu vắc xin.

Có hơn 100 loại vaccine Covid-19 của hơn 40 quốc gia đang trong giai đoạn sản xuất và thử nghiệm. Trong đó, vắc xin phòng Covid-19 của AstraZeneca và Đại học Oxford (Vương quốc Anh) đã vươn lên top dẫn đầu và trở thành vắc xin phòng Covid-19 đầu tiên được đưa về Việt Nam.

6. Tiêm vắc xin phòng bệnh cúm rồi có miễn nhiễm với Virus Corona không?

Virus cúm và virus Sars-Cov-2 là hai loại virus hoàn toàn khác nhau, do đó vắc xin cúm không có tác dụng bảo vệ khỏi virus Sars-Cov-2. Tuy nhiên, vắc xin cúm có khả năng kích thích miễn dịch đặc hiệu đối với bệnh cúm, cũng như miễn dịch bẩm sinh không đặc hiệu mang lại sự bảo vệ bổ sung, giảm nguy cơ biến chứng nặng và chăm sóc đặc biệt (ICU) do Covid-19 gây ra.

7. Có nên tiêm chủng phòng bệnh trong giai đoạn dịch bệnh này không?

CÓ. Đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 đe dọa các chương trình tiêm chủng định kỳ, làm gián đoạn các dịch vụ chăm sóc y tế, sụt giảm nghiêm trọng tỷ lệ trẻ em và người lớn được bảo vệ bằng vắc xin, đe dọa nguy cơ nhiều dịch bệnh quay trở lại. Vắc xin là công cụ phòng bệnh hiệu quả nhất, nếu vì Covid-19 mà hoãn tiêm phòng, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do các bệnh truyền nhiễm có thể còn lớn hơn so với con số nhiễm Covid-19.

Tiêm vaccine Covid-19 là định kỳ, do đó không vì bất kỳ lý do gì mà khước từ cơ hội bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng bằng vắc xin.